Het Romeinse Rijk (Latijn: Imperium Romanum) was een groot en invloedrijk wereldrijk dat op haar hoogtepunt grote delen van Europa en delen van Afrika en Azië beheerste. De stad Rome werd volgens de legende op 21 april -753 gesticht door de tweeling Romulus en Remus. Al snel begon de stadstaat Rome haar grenzen uit te breiden. In -396 waren alle Etruskische steden veroverd, maar daarbij kwamen de Romeinen in conflict met de Galliërs, die in -390 de Romeinen versloegen en Rome plunderden. Ondanks deze tegenslag wisten de Romeinen in de volgende decennia vrijwel geheel Italië te veroveren.

Toen Carthago in -264 de piratenstad Messina op Sicilië steunde brak de Eerste Punische oorlog uit, die in -241 door de Romeinen werd gewonnen. Sicilië, Corsica en Sardinië kwamen in Romeinse handen. In -223 werd Gallia Cisalpina (Noord-Italië) veroverd op de Galliërs en in -218 brak de Tweede Punische Oorlog uit. De Carthaagse generaal Hannibal trok met zijn leger door Spanje en Frankrijk en stak met olifanten de Alpen over om de Romeinen in hun thuisland een aantal verpletterende nederlagen toe te brengen. Op 2 augustus -216 wist Hannibal in de slag bij Cannae met de klassiek geworden tangbeweging in één dag een overmacht van acht Romeinse legioenen vrijwel geheel te vernietigen. Omdat de Romeinen Hannibal niet konden verslaan besloten ze uiteindelijk diens thuisstad Carthago aan te vallen. In -202 landde Scipio met een Romeins leger in Africa, waar hij Hannibal uiteindelijk versloeg in de Slag bij Zama. In -197 werden de Carthaagse gebieden in Spanje provincies van het Romeinse Rijk en in de Derde Punische Oorlog werd Carthago tenslotte geheel met de grond gelijk gemaakt.

In -167 werd Illyrië een Romeinse provincie, in -146 Macedonië en Noord-Afrika en in -129 Asia (westelijk Turkije). In -121 werd Gallia Transalpina (Zuid-Frankrijk) op de Galliërs veroverd maar op 6 oktober -105 leden de Romeinen in de Slag bij Arausio (Orange) de grootste de nederlaag in de Romeinse geschiedenis. Een Germaans leger van naar schatting 200.000 Cimbren en Teutonen was Gallië binnengevallen. De Romeinse legers onder leiding van Caepio en Mallius Maximus werkten wegens meningsverschillen van de aanvoerders niet samen en werden vrijwel geheel vernietigd. Generaal Marius versloeg de Teutonen in de Slag bij Aquae Sextiae (Aix-en-Provence) en de Cimbren in de Slag bij Vercellae (Vercelli). Hij hervormde het tot dan toe uit huurlingen bestaande leger tot een beroepsleger, dat vergaand geprofessionaliseerd werd. De legionairs waren eerder trouw aan hun bevelhebber dan aan de Senaat, wat in de eeuw daarna leidde tot een groot aantal burgeroorlogen. In -74 werden Pontus en Bithynië (Noord-Turkije) deel van het Rijk, in -64 gevolgd door Cilicië en Syrië.

In -51 veroverde Julius Caesar Gallië (Frankrijk, België en delen van Nederland, Duitsland en Zwitserland). Met de beroemde woorden "Alea iacta est" (de teerling is geworpen) begon Caesar in -49 een burgeroorlog tegen Pompeius en de Senaat. In -45 won Caesar de oorlog en werd hij door de Senaat benoemd tot dictator, maar nog geen jaar later werd hij vermoord. Zijn aangenomen zoon Octavianus begon een nieuwe burgeroorlog tegen de moordenaars van Caesar en in -27 verleende de Senaat hem de eretitel Augustus, waardoor hij in feite de eerste Romeinse Keizer werd. Augustus probeerde in eerste instantie de Romeinse expansionistische politiek te vervolgen, maar na de nederlaag tegen de Germanen in het Teutoburgerwoud in het jaar 9 concentreerde hij zich op het stichten van de Pax Romana, een door de Romeinse legioenen bewaakte vrede in het Rijk.

Na een lange regeringsperiode werd Augustus in het jaar 14 opgevolgd door Tiberius, die weer werd opgevolgd door achtereenvolgens Caligula, Claudius (die in 43 Brittannië veroverde) en Nero. Na de dood van Nero in 68 brak een burgeroorlog uit waarbij de Keizers elkaar snel opvolgden (het Vierkeizerjaar), gevolgd door de Bataafse opstand, een grootschalige rebellie waarbij ook grote Romeinse (leger-)plaatsen als Nijmegen, Tongeren en Xanten vernietigd werden. Pas toen bevelhebber Cerialis in de zomer van het jaar 70 met acht legioenen in de opstandige regio arriveerde kon de opstand worden neergeslagen.

In 285 werd het Romeinse Rijk verdeeld in een westelijk en oostelijk deel. Het West-Romeinse Rijk werd niet meer vanuit Rome bestuurd, maar tot 402 vanuit Milaan en daarna vanuit Ravenna. Het westelijke rijk bleef bestaan tot 476, toen de Germaanse generaal Odoaker de macht overnam. Het Oost-Romeinse Rijk werd geregeerd vanuit Byzantium, het huidige Istanboel. Na de dood van Keizer Constantijn de Grote in 337 werd de stad omgedoopt tot Constantinopel. Het oostelijk deel van het Romeinse Rijk, ook wel het Byzantijnse Rijk genoemd, bleef tot 1453 bestaan. In dat jaar werd Constantinopel door de legers van het Ottomaanse Rijk ingenomen.

Van vele Romeinse schrijvers is werk bewaard gebleven. Bekende Romeinse auteurs zijn onder andere Cato, Cicero, Horatius, Livius, Ovidius, Plautus, Plinius, Sallustius, Seneca, Tacitus en Vergilius. Ook na de ondergang van het Romeinse Rijk was de Romeinse periode een dankbaar onderwerp voor schrijvers. De bekendste hiervan is natuurlijk de Engelse toneelschrijver William Shakespeare, die zeker vijf stukken schreef die zich afspelen ten tijde van het Romeinse Rijk, namelijk Titus Andronicus (1593), Julius Caesar (1599), Antony and Cleopatra (1607?), Coriolanus (1608) en Cymbeline (1609?). Bekende romans die zich in de Romeinse tijd afspelen zijn onder andere The Last Days of Pompeii (1834) van E.G.Bulwer-Lytton, Ben-Hur (1880) van Lew Wallace, Quo Vadis (1896) van Henryk Sienkiewicz, I, Claudius (1934) en Claudius the God (1935) van Robert Graves, I Am a Barbarian (1941) van Edgar Rice Burroughs, Helena (1950) van Evelyn Waugh, Mémoires d'Hadrien (1951) van Marguerite Yourcenar, Spartacus (1951) van Howard Fast, De centurio (1989) van Jan de Hartog, L'ultima legione (2002) van Valerio Massimo Manfredi en Pompeii (2003) van Robert Harris. De avonturen van de Franse stripheld Asterix spelen zich af in het Romeinse Rijk en de sciencefiction-stripreeks Trigië is geïnspireerd op het Romeinse Rijk in het algemeen en de historische boekenreeks The History of the Decline and Fall of the Roman Empire (1776-1789) van Edward Gibbon in het bijzonder. Een groot aantal van bovenstaande werken werd later verfilmd.